ISMQ – Trung tâm thông tin sức khỏe Hội chứng chùm đuôi ngựa là tình trạng xảy ra khi bó dây thần kinh dưới đầu tủy sống bị chèn ép. Điều này gây ra những cơn đau nhức, khó chịu, có xu hướng lan xuống chân kèm theo những cơn tê bì, ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh.
Đuôi ngựa là gì?
Đuôi ngựa là một bó dây thần kinh ở cuối tủy sống, có tên khoa học là Cauda equina. Bó dây thần kinh này là tổng hợp của những dây thần kinh phân nhánh tủy sống, kéo dài đến cột sống thắt lưng và đi qua phần phía sau của từng chân.
Mỗi người sẽ có khoảng 10 cặp rễ dây thần kinh. Một số dây thần kinh có thể kết hợp với nhau để tạo ra một dây thần kinh lớn hơn, điển hình là dây thần kinh tọa.
Đuôi ngựa thực hiện nhiệm vụ đảm bảo các vận động, duy trì cảm giác của những chi dưới và bên trong xương chậu, cũng như hoạt động của ruột và bàng quang.
Hội chứng chùm đuôi ngựa là gì?
Đây là tình trạng chùm dây thần kinh ở phần dưới cùng tủy sống bị chèn ép, khiến người bệnh thường xuyên phải chịu đựng những cơn đau nhức, khó chịu. Các cơn đau thường xuất phát ở phần dưới cùng của tủy sống, cụ thể là thắt lưng rồi lan xuống chân, đôi khi xuất hiện tê bì.
Hội chứng chùm đuôi ngựa khá nguy hiểm, nếu không điều trị kịp thời có thể gây ra những biến chứng khó lường như: mất khả năng kiểm soát ruột, bàng quang, ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh, thậm chí liệt vĩnh viễn.
Nguyên nhân gây nên hội chứng chùm đuôi ngựa
Dưới đây là một số nguyên nhân dẫn đến hội chứng chùm đuôi ngựa:
- Chấn thương: Những chấn thương mạnh làm cho vùng thắt lưng bị thủng cũng làm cho các dây thần kinh ở cuối tủy sống bị tổn thương. Do đó, khi có chấn thương người bệnh cần đến các cơ sở y tế để được thăm khám và xác định mức độ tổn hại chính xác, từ đó có những phương pháp xử lý phù hợp.
- Viêm cột sống mãn tính: điển hình là một số bệnh như viêm đa dây thần kinh, neuro sarcoidosis, bệnh Paget, bệnh lao mãn tính, bệnh thấp khớp ở cột sống,… khiến ống cột sống bị thu hẹp, chèn ép lên bó dây thần kinh.
- Hẹp ống sống thắt lưng: đây là hệ quả của các bệnh thoái hóa cột sống, dị tật xương bẩm sinh không được chữa dứt điểm, dẫn đến chèn ép lên các dây thần kinh
- Thoát vị đĩa đệm vùng thắt lưng: là tình trạng nhân nhầy trong đĩa đệm thoát ra ngoài chèn ép lên các rễ thần kinh, gây đau, tê và phát sinh nhiều triệu chứng nguy hiểm khác.
- U dây thần kinh vùng đuôi ngựa: Một số người bệnh cũng được xác định nguyên nhân gây ra hội chứng chùm đuôi ngựa bởi u dây thần kinh khu vực này. Để giải quyết các triệu chứng của bệnh, bác sĩ thường chỉ định cắt bỏ u.
- Nhiễm trùng ống sống: Nhiễm trùng trong thời gian dài nếu không được điều trị có thể gây tổn thương mô và chèn ép vào ống sống, dẫn đến hội chứng chùm đuôi ngựa.
- Biến chứng sau phẫu thuật: Đôi khi biến chứng hậu phẫu vùng thắt lưng cũng gây ra những tổn thương ở vùng đuôi ngựa.
- Nguyên nhân khác: xuất hiện khối u ác tính ở cột sống, dị dạng động mạch, đĩa đệm vùng thắt lưng bị vỡ
Yếu tố nguy cơ của hội chứng chùm đuôi ngựa
Bên cạnh các nguyên nhân kể trên, hội chứng chùm đuôi ngựa cũng có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố sau:
- Tuổi tác: những người càng lớn tuổi, cột sống sẽ dễ bị thoái hóa, thoát vị đĩa đệm, từ đó ảnh hưởng đến vùng đuôi ngựa
- Những người thường xuyên làm các công việc nặng nhọc, tính chất công việc khắc nghiệt
- Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc hội chứng chùm đuôi ngựa cao hơn nam giới
- Thừa cân béo phì cũng gây áp lực lên cột sống, dẫn đến hội chứng chùm đuôi ngựa
- Chấn thương: những người đã gặp các chấn thương từ trước nếu không được xử lý sớm cũng tạo điều kiện cho hội chứng chùm đuôi ngựa xuất hiện.
Dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng chùm đuôi ngựa
Triệu chứng của hội chứng chùm đuôi ngựa trong giai đoạn đầu thường không rõ rệt. Chúng tăng dần theo thời gian, với những triệu chứng cụ thể như sau:
- Xuất hiện những cơn đau ở vùng thắt lưng
- Tê, ngứa ran, yếu vùng yên ngựa
- Bệnh nhân có biểu hiện tê hoặc dị cảm vùng hậu môn, vùng đáy chậu, cơ quan sinh dục ngoài. Các cơn đau dữ dội hơn khi người bệnh ngồi lâu, có cảm giác tê tương tự như kim châm ở vùng háng và đùi trong.
- Rối loạn chức năng bàng quang và ruột. Lúc này bệnh nhân có thể tiểu không kiểm soát hoặc bí tiểu.
- Yếu cơ, ảnh hưởng đến khả năng vận động bình thường, thậm chí liệt nửa người.
- Một số người bệnh gặp khó khăn trong vấn đề quan hệ tình dục, khó đạt được khoái cảm trong cuộc “yêu”
- Mất phản xạ ở hậu môn
Nếu nhận thấy một trong những dấu hiệu kể trên, bạn cần đến ngay các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và điều trị sớm.
Mức độ nghiêm trọng của hội chứng chùm đuôi ngựa
Hội chứng chùm đuôi ngựa có thể dẫn đến một số biến chứng sau nếu không được điều trị sớm như:
- Các cơn đau diễn ra thường xuyên, kéo dài
- Hạn chế khả năng vận động
- Tê liệt chân, thậm chí có thể liệt vĩnh viễn hai chi dưới kèm theo mất phản xạ và mất cảm giác
- Hạn chế chức năng tình dục
- Mất kiểm soát bàng quang và ruột.
Chẩn đoán hội chứng chùm đuôi ngựa
Một số phương pháp thường được sử dụng trong chẩn đoán hội chứng chùm đuôi ngựa bao gồm:
Chẩn đoán lâm sàng
- Bác sĩ tiến hành thăm khám tổng quát kết hợp hỏi người bệnh một số câu hỏi liên quan tới các triệu chứng của bệnh
- Kiểm tra cảm giác đau
- Kiểm tra chức năng của ruột, bàng quang
Những chẩn đoán lâm sàng giúp bác sĩ có những đánh giá ban đầu về tình trạng bệnh, từ đó đưa ra các chỉ định cần thiết trong giai đoạn tiếp theo.
Chẩn đoán cận lâm sàng
Sau khi thực hiện chẩn đoán lâm sàng, tùy vào tình trạng của mỗi người, bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh thực hiện thêm một số kỹ thuật chẩn đoán cận lâm sàng như:
- Chụp X – quang có cản quang
- Chụp cộng hưởng từ (MRI)
- Chụp cắt lớp vi tính
- Xét nghiệm máu
Phương pháp điều trị hội chứng chùm đuôi ngựa
Phương pháp phẫu thuật là phương pháp được chỉ định phổ biến nhằm giải phóng sự chèn ép của các rễ thần kinh, từ đó giảm đau nhức nhanh chóng cho người bệnh. Khoảng thời gian trong 48 giờ sau khi phát hiện hội chứng là thời điểm thích hợp nhất để tiến hành phẫu thuật và cũng cho hiệu quả hồi phục tốt.
Ngoài ra, bệnh nhân cũng được yêu cầu kết hợp thêm các loại thuốc hoặc các phương pháp như: Corticosteroid, thuốc kháng sinh, hóa trị, xạ trị để giải quyết căn nguyên dẫn đến hội chứng chùm đuôi ngựa.
Tiên lượng sau phẫu thuật
Tiên lượng sau phẫu thuật của hội chứng chùm đuôi ngựa còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: mức độ tổn thương của dây thần kinh, thời gian dây thần kinh bị giải nén.
Đối với những trường hợp được phát hiện và phẫu thuật sớm, khả năng hồi phục của ruột, bàng quang sẽ được phục hồi trong khoảng vài năm sau khi tiến hành phẫu thuật. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần kết hợp thêm các biện pháp điều trị khác để rút ngắn thời gian.
Trong trường hợp bệnh tiến triển ở giai đoạn nặng, phẫu thuật sẽ không mang đến hiệu quả cao. Lúc này, các chức năng ruột, bàng quang cùng nhiều cơ quan khác bị hạn chế.
Biện pháp phục hồi chức năng ở hội chứng chùm đuôi ngựa
Một số biện pháp được thực hiện giúp phục hồi các chức năng ở hội chứng chùm đuôi ngựa bao gồm:
- Phục hồi chức năng vận động: Thực hiện các bài tập đơn giản, phù hợp giúp tăng cường chức năng, cải thiện khả năng và phạm vi vận động cho bệnh nhân. Đồng thời giúp cải thiện lực cơ và độ linh hoạt của khớp. Bên cạnh đó, người bệnh có thể kết hợp di chuyển với các thiết bị hỗ trợ như gậy, khung tập đi, nạng, nẹp cẳng chân.
- Phục hồi chức năng của trực tràng: xây dựng chế độ ăn khoa học, tăng cường rau xanh, hoa quả tươi; tập thói quen đi đại tiện ở một thời điểm nhất định trong ngày.
- Phục hồi chức năng của bàng quang: thực hiện những bài tập cơ thành bụng và bài tập cơ đáy chậu, đặt sonde tiểu lưu hoặc đặt cách quảng để thông tiểu cho bệnh nhân. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần vệ sinh cá nhân tốt và uống đủ 2,5 lít nước mỗi ngày để tránh nhiễm trùng đường tiết niệu.
- Phục hồi chức năng sinh dục: điều chỉnh rối loạn cương dương, tăng ham muốn tình dục,…
Biện pháp phòng chống hội chứng chùm đuôi ngựa
Để phòng chống hội chứng chùm đuôi ngựa, bạn cần lưu ý một số vấn đề dưới đây:
- Tránh ngồi lâu một chỗ, thường xuyên đứng lên đi lại để hạn chế áp lực lên vùng đuôi ngựa.
- Hạn chế mang vác vật nặng
- Tránh những tổn thương cột sống khi chơi thể thao, tham gia giao thông hoặc khi lao động.
- Tránh thực hiện các hoạt động đột ngột ở vùng thắt lưng như xoay, gập người .
- Kiểm soát cân nặng, tránh thừa cân béo phì bằng cách ăn uống lành mạnh và luyện tập.
- Thực hiện các bài tập đơn giản như bơi lội, đi bộ, yoga, đạp xe…
- Xây dựng và thực hiện chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung nhiều canxi, vitamin D và chất chống oxy hóa thông qua chế độ ăn uống.
Hy vọng những thông tin vừa rồi mà chúng tôi cung cấp đã giúp bạn hiểu hơn về hội chứng chùm đuôi ngựa cũng như có những biện pháp phòng chống bệnh ngay từ sớm.
